Saf Maddeler

Kazanımlar

7.3.2. Saf Maddeler
Önerilen Süre: 4 ders saati
Konu/Kavramlar: Element, elementlerin sembolleri, bileşik, bileşik formülleri
7.3.2.1. Saf maddeleri, element ve bileşik olarak sınıflandırarak örnekler verir.
7.3.2.2. Periyodik sistemdeki ilk 18 elementin ve yaygın elementlerin isimlerini ve sembollerini bilir.
7.3.2.3. Yaygın bileşik ve iyonların formül ve isimlerini bilir.

Saf Maddeler

Aynı tür tanecik içeren maddelere saf (arı) madde denir.

Saf maddeler element ve bileşik olmak üzere iki gruba ayrılır.

Element nedir?

1650 yıllarında Robert Boyle (Rabırt Boyl)  elementi tanımlamıştır. “Kendinden daha basit maddeye dönüşmeyen ve aynı türdeki taneciklerden oluşan saf madde” olarak tanımlamıştır.
Element: Aynı tür atomlardan oluşan saf maddelerdir. Bakır elementinin içerisinde sadece bakır atomları bulunmaktadır.

Elementin özellikleri

1. Saf maddelerdir
2. İçerisinde tek cins atom bulunur.
3. Fiziksel ve kimyasal yollarla başka maddelere ayrılamaz.
4. Sembollerle gösterilir.
5. Belirli bir erime, kaynama, yoğunluk değerleri vardır.
6. Farklı elementlerin atomları da farklıdır.
7. Homojendir

Elementler ve Sembolleri

Her dilde element isimleri farklı isimlendirilmektedir. Element sembolleri ise bütün dünya da aynıdır. Bu sayede bilimsel iletişim kolaylaşır, bileşiklerin formülleri yazılıken kolaylık sağlar. Element sembolleri ise Latince element adlarının ilk harfi, ilk harf kullanılmış ise ilk iki harfi şeklinde kullanılır.

Türkçe’de Hidrojen elementi Latince de Hydro-genes dir. Ancak bütün dillerde Hidrojen elementinin sembolü “H”dir.

Ortaokulda bilinmesi gerekli sıralı ilk 18 Element

Listede görüldüğü gibi elementlerin sembolleri Latince isimlerinin ilk harfi, ilk harfi kullanılmış ise ikinci harfi kullanılmaktadır.

Günlük yaşamda kullanılan elementler ve sembolleri

Elementlerin Periyodik Sistemde Gösterilmesi

Elementler periyodik sistemde belirli bir düzene göre sıralanmışlardır. Doğada yaklaşık 90 element bulunmaktadır. Bu elementler ve yapay olarak üretilen yaklaşık  120 element periyodik sistemi oluşturur.

Bileşik nedir?

Birden fazla elementin bir araya gelerek oluşturdukları yeni ve saf maddeye bileşik denir.

Bileşiklerin özellikleri

1. Saf maddedir.
2. Homojendir.
3. Formüllerle gösterilir.
4. Belirli bir erime ve kaynama noktası vardır.
5. Elementlerin belirli oranlarda birleşmesi ile oluşur.
6. Kimyasal yollarla elementlere ayrılabilir.
7. Kendini oluşturan elementlerin özelliklerini göstermezler.
8. Yeni fiziksel ve kimyasal özelliklere sahip olur.
9. En küçük yapı birimleri moleküllerdir.
10. Kimyasal tepkime (değişme) sonucu oluşur.
11. Özkütleleri (Yoğunlukları) sabittir.
12. En az iki farklı elementten oluşurlar.
13. Bileşik oluşurken yeni kimyasal bağlar oluşur.
14. Bileşikler iyonik yapıda ve ya molekül yapıda olabilir.

Bileşikler ve Formülleri

Bileşikler yazılırken formül ile gösterilir. Bileşiğin formülü de bütün dünya da aynı şekilde yazılır. Bileşik formülü yazılırken elementin adı ve sağ altına sayısı yazılır. Elementin sayısı bir ise sayı yazılmaz.

Örnek : H₂O bileşiğinde iki hidrojen ve bir oksijen atomu vardır, CO₂  bileşiğinde ise bir karbon iki oksijen atomu bulunur.

Molekül nedir?

İki ya da daha fazla atomun bir araya gelerek oluşturduğu atom kümelerine molekül denir. Moleküller aynı veya farklı cins atomlardan oluşabilir. Molekül içerisindeki atomlar arasında kovalent bağ vardır.

Oksijen molekülü iki tane oksijen atomundan oluşur. Karbondioksit molekülü iki oksijen ve bir karbon atomundan oluşur.

Not: Her molekülde belirli sayıda atom bulunur.

Su, oksijen, karbondioksit gibi atom sayısı fazla olmayan moleküller basit yapılı moleküllerdir. Şeker, protein, yağ ise atom sayısı fazla olduğu için karmaşık yapıdaki moleküllerdir.

Molekül yapılı bileşikler

Bileşikler, farklı cins element atomlarından oluşan moleküllerden oluşmuşsa böyle bileşiklere moleküler yapılı bileşikler denir.
• Bileşikler moleküllerden oluşmuştur.
• Bileşiklerdeki molekülleri oluşturan atomlar arasında kovalent bağ bulunur.

H₂O, CO₂ , NH₃ , SO₂ , HCl, şeker molekül yapılı bileşiklerdir.

Molekül yapılı olmayan (İyonik yapılı) bileşikler

Bileşikler, moleküllerden oluşmayıp (atom kümesi), bileşiği oluşturan farklı cins element atomları bir yapı oluşturacak şekilde bir araya gelmişse böyle bileşiklere molekül yapılı olmayan bileşikler denir.

• Bu bileşiklerdeki iyonlar düzenli bir yapı oluştururlar.
• Bileşikler içinde iyonlar sonsuz sayıda arka arkaya dizilmiştir.
• Bileşiği oluşturan iyonlar arasında iyonik bağ bulunur.

NaCl, CaO gibi bileşikler örnek verilebilir.