Sesin Sürati

Kazanımlar

6.5.3. Sesin Sürati
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu/Kavramlar: Sesin sürati, ses enerjisi
6.5.3.1. Sesin farklı ortamlardaki süratini karşılaştırır.
a. Sesin boşlukta neden yayılmadığı belirtilir.
b. Işık ve sesin havadaki sürati; şimşek ve yıldırım olayları ve sonradan duyulan gök
gürültüsü örneği üzerinden karşılaştırılır.
6.5.3.2. Sesin bir enerji türü olduğunu ve ses enerjisinin başka bir enerjiye dönüşebileceğini kavrar.

Sesin Sürati

Ses nedir?

Ses, madde moleküllerinin titreşimiyle oluşan bir dalga hareketidir. Titreşen cisimler, ortamdaki moleküllerle
çarpışarak ses oluşturur. Ses meydana getiren her maddeye  ses kaynağı denir.

Ses dalgaları nasıl oluşur?

Ses maddenin titreşimi ile gerçekleşir. Ses bir enerjidir, dalgalar halinde her yöne yayılır. Ses dalgalarını su içerisine atılan taşın oluşturduğu dalgalara benzetebiliriz.

Sesin Genel Özellikleri

• Ses dalgaları, titreşim doğrultusu ile yayılma doğrultusu aynı olan boyuna dalgalardır.
• Ses dalgaları mekanik dalgalardır.
• Ses dalgaların yayılabilmesi için maddesel bir ortama ihtiyaç vardır.
• Ses dalgaları boşlukta yayılamaz.
• Ses dalgalarını su dalgalarına benzetebiliriz.
• Ses dalgalarının suyun yüzeyinde hareket ederken, ses dalgaları her yöne (küresel) yayılır.

Kısaca ses bir enerjidir, titreşim ile oluşur. Sesin yayılabilmesi için maddesel ortama ihtiyaç vardır. Ses boşlukta yayılmaz.

B-Ses Bir Enerjidir

Ses bir enerjidir. Ses enerjisi hareket ve ısı enerjisine dönüşebilir.
Ses kaynağından uzaklaştıkça sesin enerjisi de azalır.
Ses enerjisinin aktarılabilmesi için taneciklerin (atom) birbirine temas etmesi gerekir.
Sesin enerji olduğunu yukarıdaki deneyde görebiliriz. Tefe tokmakla vurulduğunda ses dalgalar halinde havada yayılarak karşıdaki tefe çarpar ipe bağlı topun hareket etmesini sağlar.

Sesin bir enerji olduğunu gösteren olaylar

• Çok alçaktan uçan bir savaş uçağı ürettiği ses enerjisi ile pencere camlarını kırılabilir.
• Opera sanatçıları çıkardıkları tiz ses ile cam bardağı kırabilir.
• Hoparlörün yanına yakılan bir mum ses enerjisi ile titreşir.
• Dağlarda çok az bir sesten çığ oluşabilir.
• Böbrek taşının kırılmasında ses enerjisinden yararlanılır.
• Mikrofonda ses enerjisi elektrik enerjisine dönüşmektedir.

c-Sesin Sürati

Sesin sürati ışığın süratinden azdır. Bu nedenle şimşek çaktığında önce ışık, sonra ses gelir.
Sesi havada yayılma hızı 340 m/s iken ışığın yayılma hızı 300.000 km/s dir.
Ses bir saniyede 340 metre yol alırken ışık bir saniyede dünyanın etrafını 7.5 kez dolaşabilir.
Sesin yayılabilmesi için maddesel bir ortama ihtiyaç vardır. Bu nedenle ses boşlukta ve uzayda duyulmaz.
Ses uzayda yayılmaması Güneş’te olan patlamaların bize ulaşmasını engeller.
Televizyonun sesini açtığımızda sesin yayılma hızı değişmez. Sadece ses dalgalarının enerjisi artar.

Sesin sürati aşılabilir. Jet uçakları sesin süratini aşabilir.
Sesten hızlı giden araçların hızına, süpersonik hız denir.
Ses hızı aşılırken süpersonik patlama sesi ve jet uçağın etrafında bulutsu meydana gelir.
Ses hızı aşılırken meydana gelen yüksek basınçlı havaya ses duvarı denir.

Ses Sürati Hesaplamaları

• Alınan yol sorulduğunda:  Yol= Sürat x Zaman
• Zaman sorulduğunda: Zaman= Yol/Sürat

Not: Sesin yankısını hissedebilmemiz için engel ile aramızda en az 17 metre mesafe olmalıdır.

Sesin yayılma hızı nelere bağlıdır

Ses her maddesel ortamda aynı süratte yayılmaz.
Sesin yayılma sürati sıcaklığa ve taneciklerin arasındaki uzaklığa bağlı olarak değişir.

1. Ortamın Yoğunluğu
Ses yoğunluğu fazla olan cisimlerde daha hızlı yayılır. Tanecikler arasındaki mesafe katı maddelerde daha azdır. Bu sayede sesin yayılma hızı artar. Gaz maddenin tanecikleri arasındaki mesafe arttığı için ses yavaş iletilir.
Katı ——–> en hızlı
Gaz ———-> en yavaş

2. Ortam sıcaklığı
Sesin yayılma hızı sıcaklığa da bağlıdır. Ortamın sıcaklığı arttıkça sesin yayılma hızı da artar.
Ortamın sıcaklığı artınca taneciklerin hareket enerjileri de artar. Tanecikler daha hızlı hareket etmesinden dolayı ses daha hızlı yayılır.

Soğuk hava ——-> Yavaş
Sıcak hava ———> Hızlı