Mitoz Bölünme

Kazanımlar

7.2.2.1. Mitozun ne olduğunu kavrar ve canlılar için önemini açıklar.
7.2.2.2. Hücrenin, mitoz sırasında birbirini takip eden farklı evrelerden geçtiğini kavrar.
Mitoz evrelerinin sadece adları verilir.

 

HÜCRE BÖLÜNMESİ

hucre-bolunmesi

Canlıların hücrelerinde yaşamsal faaliyetlerin devam etmesi için birçok metabolik faaliyet gerçekleşmektedir.
Bunun sonucunda hücre büyümektedir. Bir hücrenin belirli bir büyüklüğe ulaştıktan sonra bölünerek yeni hücreler meydana getirmesine hücre bölünmesi denir.

Hücre bölünmesi, temel olarak mitoz ve mayoz olmak üzere iki farklı şekilde meydana gelir.

1.MİTOZ BÖLÜNME

Mitoz çok hücreli canlılarda, canlının büyüyüp gelişmesini ve canlının yaralanan bölgelerinin onarılmasını sağlar. Bir hayvanın veya bitkinin büyümesi, yaralanan ya da kopan bazı organların kendini yenilemesi ve onarması mitozla olur. Tek hücreli organizmalarda ise mitoz, canlının üremesini sağlar.

mitoz-bolunme-nedir

Mitoz Bölünme sonucunda;

  • Bir hücreden birbirinin aynısı iki yeni hücre oluşur.
  • Oluşan hücreler ana canlıya benzer.
  • Hücrenin kromozom sayısı sabit kalır,değişmez.
  • Mitoz bölünme çok hücrelilerde büyüme, yaraların onarılması gerçekleşir.
  • Tek hücreli canlılarda ise üremeyi sağlar.

Oluşan hücrelerin organel çeşitliği aynı olmakla birlikte organel sayısı ve büyüklüğü değişebilir.

MİTOZUN EVRELERİ

Hücre bölünmesi, birbirini takip eden çekirdek ve sitoplazma bölünmesi şeklinde oluşur. Çekirdek bölünmesi hücrede profaz, metafaz, anafaz ve telofaz evresi olarak aşama aşama gerçekleşir. Kısaca sıralı olarak İPMAşeklinde kodlanabilir.

mitoz-bolunme

Profaz

Mitoz bölünmenin ve çekirdek bölünmesinin ve ilk evresi olan Profaz;

  • Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur. Kromozomların ışık mikroskobuyla görülebilir hale geldiği evredir.
  • Profaz başladığında çekirdek zarı ve çekirdekçik eriyerek kaybolmaya başlar ve evre bittiğinde çekirdek zarı ve çekirdekçik kaybolur.
  • Sentrioller karşılıklı kutuplara geçerek aralarında oluşturdukları iğ iplikleriyle kromozomların sentromerlerine bağlanırlar. Sentromer kardeş kromatidleri bir arada tutan yere verilen isimdir. Başka bir deyişle kromozomların birleştiği nokta sentromerdir.
  • Kromozomlar hücrenin ekvatoruna(ortasına) doğru hareket etmeye başlar.

Metafaz

Mitoz bölünmenin ikinci evresi olan Metafaz;

  • Kromozomların sentromerleriyle iğ ipliklerine tutunarak hücrenin ekvator düzlemine tek sıra halinde dizildikleri evredir.
  • Kromozomların en iyi görülebildiği evredir.

Anafaz

Kardeş kromatitleri bir arada tutan sentromerlerin bölünmesi ile başlayan ve mitoz bölünmenin üçüncü evresi olan Anafaz;

  • İğ ipliklerinin kısalarak kardeş kromozomları birbirinden ayırıp zıt kutuplara çektiği evredir.

Telofaz

Mitoz bölünmenin son evresi olan Telofaz;

  • İğ iplikleriyle hücrenin kutuplarına taşınan kromatitlerin önce kromozomlara, sonra kromatin ipliklere dönüştüğü evredir.
  • İğ iplikleri kaybolur.
  • Sentrozom oluşur.
  • Çekirdek zarı ve çekirdekçik yeniden oluşur.
  • Çekirdek bölünmesi tamamlanır.
  • Stoplazmanın boğumlanarak ayrılması yani sitoplazma bölünmesi sonunda iki yeni hücre meydana gelir.

 

Çekirdekler oluşmadan önce sitoplazma ortadan ikiye ayrılarak iki yeni hücre oluşumu tamamlanmış olur. Ancak sitoplazma bölünmesi hayvan hücrelerinde boğumlanma şeklinde oluşurken bitki hücrelerinde ara lamel oluşumu ile meydana gelir.

bitki-hucresinde-ara-lamel-olusumu hayvan-hucresinde-sitoplazma-bogumlanmasi

Mitoz evrelerinin isimlerinin kolay hatırlanması ve evrelerde gerçekleşen olaylar hakkında ipucu vermesi için basit bir şifreleme yöntemi kullanabiliriz.

İ – İnterfaz

P – Profaz

M – Metafaz (Middle – “Orta” anlamına gelen kelime, bu evrede kromozomların hücrenin ortasında dizildiğini hatırlatır.)

A – Anafaz (Away – “Uzakta” anlamına gelen kelime, bu evrede kromozomların birbirinden uzaklaştığını hatırlatır.)

T – Telofaz (Two – “İki” anlamına gelen kelime, bu evrenin sonunda iki yeni hücre oluştuğunu hatırlatır.)

2025 LGS Sınavı
15 HAZİRAN 2025 PAZAR