Mayoz Bölünme

Kazanımlar

7.2.3. Mayoz Bölünme
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu/Kavramlar: Üreme hücrelerinin mayozla oluşumu, mayozun canlılar için önemi,
mayozu mitozdan ayıran özellikler
7.2.3.1. Mayozun ne olduğunu kavrar ve canlılar için önemini araştırır.
Mayoz evrelerinin adları verilmez.
7.2.3.2. Üreme ana hücrelerinde mayozun nasıl gerçekleştiğini model üzerinde gösterir.
7.2.3.3. Mayoz ve mitoz arasındaki farkları kavrar.
Mayoz ve mitoz arasındaki farklılıklar verilirken, bölünme evrelerindeki farklılıklara
değinilmez.

MAYOZ BÖLÜNME

Eşeyli üreme, erkek üreme hücresinin dişi üreme hücresini döllemesiyle oluşur. Oluşan yeni canlının
genetik yapısı erkek ve dişi üreme hücrelerinin bir araya gelmesi ile oluşur. Üreme ana hücrelerinden
üreme hücrelerinin oluşmasını sağlayan hücre bölünmesine mayoz denir.

Mayoz bölünme ile bitki ve hayvanlarda üreme hücrelerinin oluşması sağlanır. Dişi ve erkek üreme hücreleri (sperm ve yumurta) birleşerek tekrar kromozom sayısı 2n olur. Bu şekilde nesiller boyu kromozom sayısı değişmeden korunmuş olur. Oluşan yeni canlıda mayoz bölünme ile kalıtsal çeşitlilik sağlanmış olur.

Mayoz bölünme mayoz 1 ve mayoz 2 olmak üzere iki aşamada gerçekleşir.

Mayoz 1

• Hücre bölünmek için hazırlık yapar.
• DNA kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur.
• Mayoz1 in en önemli özelliği parça değişimi (Krossing over) olayıdır. Anneden ve babadan gelen homolog kromozomlar yan yana gelerek birbiri üzerinde kıvrılır. Kromozomların arasında parça değişimi olur.
• Homolog kromozomlar hücrenin ortasında tek sıra dizilir, sonra kutuplara doğru çekilerek ayrılır.
• Bu sayede kromozom sayısı yarıya inmiş olur.
• Sitoplazma bölünmesi ile de iki hücre oluşur.
• Mayoz1den hemen sonra mayoz2 ye geçilir.
• Bu arada hazırlık aşaması ve DNA nın kendini eşlemesi görülmez.

Mayoz 2

• Mitoz bölünmeye benzer, Kromozomlarda bulunan kardeş kromotitler birbirinden ayrılır.
• Hücreler tekrar ikiye bölündüğü için toplam dört yavru hücre oluşur.

Hücre çekirdeğindeki kromozomların yarısı anneden, yarısı babadan gelir. Her kromozom kromatit adı verilen iki iplicikten oluşur. Biri anneden diğeri babadan gelen bir çift kromozoma homolog kromozom adı verilir. Anne babadan gelen ve aynı karakteri taşıyan kromozom çiftleri mayoz bölünme sırasında bir araya gelerek aralarında gen alışverişi yapar. Bu olaya parça değişimi(crossing over) adı verilir. Parça değişimi sonucunda kromozomların gen yapıları değişir.

Mayoz bölünmenin özellikleri
1. Eşey ana hücrelerinde görülür.(Yumurta ve sperm ana hücresi)
2. Üreme hücresi (gamet) oluşur.
3. Mayoz bölünme geçiren hücre, bir daha bölünemez.
4. Mayoz1 ve mayoz2 olmak üzere iki aşamadan meydana gelir.
5. Mayoz1 de kromozom sayısı yarıya iner, mayoz2 de kardeş kromotitler birbirinden ayrılır.
6. Mayoz bölünme sonucu 4 yavru hücre oluşur.
7. Kromozom sayısı yarıya iner. (2n kromozomda n kromozomlu hücreler oluşur.)
8. Mayoz1 de parça değişimi olayı görülür. Parça değişimi ile kalıtsal çeşitlilik oluşur.
9. Mayoz bölünme ile kromozom sayısı sabit kalır.
10. Eşeyli üremenin temelini oluşturur.