7.5.3. Işığın Kırılması ve Mercekler
Önerilen Süre: 8 ders saati
Konu/Kavramlar: Işığın kırılması, mercekler (ince kenarlı mercekler, kalın kenarlı mercekler), odak noktası7.5.3.1. Ortam değiştiren ışığın izlediği yolu gözlemleyerek kırılma olayının sebebini ortam değişikliği ile ilişkilendirir.
7.5.3.2. Işığın kırılmasını, ince ve kalın kenarlı mercekler kullanarak deneyle gözlemler.
7.5.3.3. İnce ve kalın kenarlı merceklerin odak noktalarını tespit ederek ormanlık alanlara bırakılan cam atıklarının yangın riski oluşturabileceğini fark eder.
Kalın kenarlı merceklerin odak noktaları çizimle gösterilir.
7.5.3.4. Merceklerin günlük yaşam ve teknolojideki kullanım alanlarına örnekler verir.
Işık nedir
Işık bir enerjidir.
Işık kaynağından çıkan ışık ışınları doğrusal olarak her yöne doğru yayılır.
Işığın madde ile etkileşimi
Işık ışınları madde ile karşılaştığında madde ile etkileşir.
Işık madde tarafından yansıtılabilir (parlak yüzeylerde), soğurulabilir (koyu yüzeylerde), kırılabilir (saydam maddelerde) veya bunların hepsi beraber olabilir.
Kırılma: Işığın bir saydam ortamdan diğerine geçerken doğrultu değiştirmesine ışığın kırılması denir.
Bir araç asfalt yolda giderken buzlu bir yola açılı olarak geçerse bir miktar savrulur.
Bu örnekte olduğu gibi ışık ışınları bir ortamdan diğer ortama geçerken kırılarak geçer.
Araç farklı yollara dik olarak girerse savrulma olmaz, ışık dik olarak geçerse kırılma gerçekleşmez.
Not: Işık tersinirdir. Geldiği yoldan geri gidebilir.
Işık çok yoğun ortamdan az yoğun ortama geçerken kırılma açısının 90° olduğu durumda gelme açısına sınır açısı denir.
Sınır açısı sudan havaya geçişte 48˚, camdan havaya geçişte ise 42˚ dir.
Işık ışınlarının gelme açısı sınır açısından büyük ise, ışık ışınları diğer ortama geçemeden geldikleri açı ile yansırlar bu olaya tam yansıma denir.
Tam yansıma çok yoğun ortamdan az yoğun ortama geçerken görülür.
Işık hızı ortamın kırıcılığına göre değişir.
Az kırıcı ortamdan çok kırıcı ortama geçen ışığın hızı azalır.
Çok kırıcı ortamdan az kırıcı ortama geçen ışığın hızı artar.
Işık farklı yoğunluklardaki ortamlarda farklı hızlarda ilerler.
Boşluk : 300.000 km/s
Hava : 299.913,02 km/s
Buz : 229.007,63 km/s
Su : 225.563,9 km/s
Cam : 200.000 – 157.94,7 km/s
Elmas : 123.966,94 km/s
1. Fiber Optik Kablolar
Işık fiber adı verilen ve saç teli kalınlığındaki kablolardan tam yansıma yoluyla ilerler.
Fiber optik kablolar haberleşme alanında kullanılmaktadır.
2. Endoskopi Cihazı
Sindirim sistemi organlarının görüntülenmesinde kullanılır. Işık kaynağı ve görüntüleme sistemi bulunmaktadır.
3. Denizde balık avlayan balıkçının balıkları daha yakın görmesi
Balıkçı az yoğun ortamda balıklar ise çok yoğun ortamda bulundukları için, ışık ışınlarının kırılması sonucu balıkları olduğundan daha yakın görür.
4. Serap Olayı
Serap olayı ışığın tam yansıma sonucu kırılmasında kaynaklanır.
Çok sıcak havalarda asfalt üzerinde su varmış gibi görünür. Bu da serap olayıdır.
Asfalt üzeri çok sıcak olduğu için hava az yoğundur, baktığımız yerde ise hava çok yoğun olduğu için ışık tam yansımaya uğrar.
5. Yıldızların gökyüzünde olduğundan farklı yerde görünmesi
Yıldızlardan gelen ışık ışınları atmosfere girerken kırılmaya uğrar, bu nedenle oldukları yerden farklı görünürler.
6.Havuza bakan kişinin havuzu derin görmemesi
Işığın kırılmasından dolayı havuz derin görünmez.
7. Su dolu bardağın içerisine bırakılan kalemin kırık görünmesi
Bardak içerisinde kalemin kırık görünmesi ışığın kırılmasıdır.
8. Suyun içerisinden bakan balığın dışarıdaki sineği uzakta görmesi
Su içerisinden bakan balık, sineği olduğu yerden daha uzakta görür.
9. Gökkuşağı’nın oluşması
Işık ışınları yağmur damlalarından geçerken kırılarak renklerine ayrılır.
Mercekler ışığı kırarak cisimlerin boyunu büyük ya da küçük gösterirler. Cam, plastik gibi saydam maddelerden yapılır.
Kenarı ortasına göre ince olan mercektir.
Merceğe paralel gelen ışığı bir noktada toplar.
Işığın toplandığı bu noktaya odak noktası denir.
İnce kenarlı mercekler cisimleri düz ve büyük gösterir.
Büyüteç olarak kullanılır.
Hipermetrop göz kusurunda ince kenarlı mercek kullanılır.
Kenarı ortasına göre kalın olan mercektir.
Kalın kenarlı merceğe gelen paralel ışığı etrafa dağıtır.
Kalın kenarlı mercekte görüntü düz ve küçüktür.
Miyop göz kusurunu düzeltmek için kalın kenarlı mercek kullanılır.
İnce kenarlı mercekler paralel gelen ışığı odak noktasında toplama özelliği ve görüntüyü büyütme özelliği vardır.
Kalın kenarlı mercek paralel gelen ışığı dağıtma ve görüntüyü küçültme özelliği vardır.
İnce kenarlı mercekler ışığı odak noktasında toplama özelliğine sahiptir.
Kırılmış cam parçaları, cam şişeler ve içinde su bulunan pet şişeler ince kenarlı mercek özelliği göstererek ışığı bir noktada toplar. Işığın toplandığı noktada kağıt, kuru yaprak, ot gibi yanıcı maddeler varsa orman yangınlarına neden olabilir.
Orman yangınlarını engellemek ve çevreyi kirletmemek için atıkları gelişigüzel bir şekilde etrafa atmayalım.
çok güzel bir site
Site bi harika
Detaylı ince bi anlatım olmuş. Fen projemde çok işime yaradı teşekkürler:)) böyle devam